Kafkas Arısı

 Ana vatanı Orta Kafkasya’nın yüksek yayla ve vadileri olarak bilinir. Türkiye’de Doğu Anadolu yaylalarında ve Kafkasya sınır bölgelerinde saf veya melez olarak rastlanmaktadır. Kafkas arısı yüksek rakım ve soğuk iklim kuşağının arısıdır. Düşük rakım ve sıcak sahil bölgelerinde tercih edilmemelidir. Fakat Doğu Anadolu Bölgesi için üzerinde durulmaya değer özelliklere sahiptir. Kafkas ırkının dağ ve ova tipi olmak üzere iki tipi mevcuttur. Dağ Kafkas ırkı (A. m. caucasica), gri renkli Kafkas arısı olup, Alp Karniyol arılarına benzerler. Dağ Kafkas arısı daha küçük yapılıdır ve daha fazla propolis taşır. Ova Kafkas ırkı (A. m. remipes) ise sarı renkli olup; Kafkasya’nın alçak arazilerine uyum sağlamıştır. Ova Kafkas arısı daha çok Ermenistan’da yaşar. Ermeni bal arısı (A. m. armeniaca Skorikov, 1929) olarak da adlandırılır. Hırçınlık, aşırı oğul verme eğilimi ve değişik hava koşullarından aşırı etkilenmeler nedeniyle arzu edilmez ve standart arı ırkı olarak kabul edilmez. Kafkas ırkı denince daha çok tercih edilen gri renkli Dağ tipi Kafkas arısı anlaşılmalıdır. Kafkas ırkı arılar biçim, büyüklük ve kıl örtüsü bakımından Karniyol ırkına benzerler. Koyu kitin rengine sahiptirler. Fakat birinci abdominal segment üzerinde kahverengi benekler görülür. Kıl örtüsü Karniyol 51 arılarına göre daha açık gridir. Erkek arıların göğsü üzerindeki kıl örtüsü siyahtır (Şekil 2). Şekil 2. Kafkas arısı (Apis mellifera caucasica) ve kapalı yavru düzeni En uzun dilli arı ırkı Kafkas ırkı olup, dil uzunluğu 7.2 mm’ye kadar çıkar. Bu nedenle Kafkas arıları derin tüplü (nektarı derinde olan) çiçeklerden daha iyi yararlanırlar. Hırçın ve sokucu olmayıp uysaldırlar. Koloni kontrolünden en çok 1-2 saat sonra oluşan yeni düzene uyum sağlayarak normal çalışma düzenine geçerler. Bazı Avrupa ırklarında bu durum ancak 2-3 günde gerçekleşir. Orta kübital indeks değerine sahiptirler. Nektar akımı döneminde sabahleyin başka, öğleden sonra başka tür çiçekleri ziyaret ederler. Yani sık sık çiçek değiştirirler. Çiçeklerdeki nektarın şeker oranı % 10-11 olunca hemen çalışmaya başlarlar. Diğer Avrupa ırkları bu oran % 18 oluncaya kadar 52 ARICILIK ÜZERİNE BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR nektara çalışmazken; Karpat arıları (A. m. carpatica) ise bu oran % 8 olur olmaz nektar toplamaya başlarlar. Kafkas ırkı arılar iyi bir yavru yetiştiricisidir ve güçlü koloniler oluştururlar. Fakat koloni gelişmesini tam olarak yaz ortasında tamamlarlar. Oğul verme eğilimleri zayıftır. Kovanlarına çok fazla propolis taşıyıp kullanırlar. Öyle ki, sonbaharda kovan uçuş deliğini küçük bir açıklık kalıncaya kadar propolisle örerler. Yağmacılık ve şaşırma eğilimleri yüksektir. Uzun dilli oluşları nedeniyle yonca ve benzeri derin tüplü bitkiler için iyi bir tozlayıcıdırlar. Kışa zayıf kadrolarla giren Kafkas arıları düzgün petek örerler ve sırlarlar. Fakat petek sır balı ları koyu renkte ve içbükeydir. Bu nedenle petekli bal üretimine uygun değildir. Nosema hastalığına karşı duyarlı, bal verimleri yüksektir. Kış için fazla bal depo ederler. Çok değerli özelliklere sahip olan Kafkas arıları dünyanın her yerinde hibrit yetiştirmede yaygın olarak kullanılmaktadır. Kafkas arıları yüksek rakım ve soğuk iklim kuşağında iyi sonuç vermekle birlikte; düşük rakım ve sıcak sahil bölgelerinde tercih edilmemelidir. Kafkas arıları birinci ve ikinci dünya savaşları arasında Rusya’dan batıya ithal edilerek diğer esmer ırklarla ve özellikle kendisine çok benzeyen Karniyol arıları ile melezlenmişlerdir. Rusya’da bu ırk üzerinde yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Amerika’da İtalyan arısıyla ve diğer arılarla yapılan melezleme çalışmalarından iyi sonuçlar alınmıştır. Kafkas ırkı sahip olduğu üstün genetik özelliklerini döllerine aktarabilmekte olup; melezleme çalışmaları için en uygun ırktır. 53 Örneğin, A. m. caucasica ırkı bir ana arının A. m. mellifera ırkına ait erkek arılarla melezlenmesiyle elde edilen hibritler en iyi genotip olmaktadır. Bu yolla elde edilen hibritlerde bal verimi % 100 artmaktadır. Mer’ada kırmızı üçgül var ve mer’a koloniye yakınsa bu artış % 400’e kadar çıkabilmektedir. Fransa’da yapılan bir melezlemede ise, A. m. caucasica ırkı ana arı ile A. m. ligustica erkek arıları melezlenmiştir. Bu melezlemeden elde edilen F1 melezi ana arılar da A. m. mellifera erkekleriyle melezlenerek F2 melezi elde edilmiştir. Elde edilen F2 üstün özelliklere sahiptir. F1 melezlerinde kışa dayanıklılık özelliği zayıftır. Bu nedenle F1’lerin bu istenmeyen özelliğini iyileştirmek amacıyla F1 melezi ana arılara, A. m. mellifera veya A. m. carnica ırkı erkek arılarla uygulanan yeni bir melezleme programıyla F2 elde edilmiştir. Elde edilen bu F2’ler her yönden üstün özellikler taşımaktadır. F3, F4 ve F5 gibi ileri melezlerde açılmalar ortaya çıkmakta ve özellikler bozulmaktadır. Bu tip sorunlarla karşılaşmamak için çok iyi bir yapay tohumlama programı uygulamak ve denetimsiz çiftleşmeleri önlemek gerekmektedir. Ancak belirtilen bu melezleme programında saf Kafkas ana arısı kullanılmalıdır